Brama Opatowska

Jedna z pierwszych atrakcji turystycznych odwiedzana przez turystów. Jest to jedyna zachowana brama miejska, wybudowana w 1362. Stanowiła część miejskiej fortyfikacji złożonej z czterech bram, murów miejskich, okalających obszar wzgórza Starówki i Katedralnego. Murowana z cegły, wysoka na 32 metry budowla w XVI wieku została zwieńczona attyką. Ten element dekoracyjny składa się z arkadowej ściany i grzebienia ze sterczynami, zwanymi „jaskółczymi ogonami”. Pierwotnie za attyką ukryty był „pogrążony” dach.
Obecnie na poziomie trzeciej kondygnacji znajduje się taras widokowy, z którego rozciąga się przepiękny widok na miasto i okolice. Patrząc na północ widzimy klasztor benedyktynek z kościołem Św. Michała (obecnie seminarium duchowne), przedmieście Zawichojskie, osiedle Kruków. Na wschodzie podziwiamy Góry Pieprzowe i dolinę Wisły.

Kościół Św. Ducha

Kościół i klasztor został wybudowany w 1303 roku dla zgromadzenia kanoników regularnych de saxia, zwanych popularnie duchakami. Początkowo świątynia była zlokalizowana poza murami miasta, ale po najeździe litewskim w 1349 roku włączono ją w obręb miasta otoczonego fortyfikacją. Głównym celem duchaków była pomoc chorym i biednym. Na terenie klasztoru znajdował się szpital, przytułek dla ubogich, sierociniec. Od 1819 roku zespołem klasztornym opiekują się Siostry Miłosierdzia zwane szarytkami.
Kościół Św. Ducha jest świątynią jednonawową z trójprzęsłowym prezbiterium. W południowej części nawy znajduje się Kaplica Pana Jezusa. Od północy przylega pierwotna zakrystia i okrągła klatka schodowa. Wnętrze kościoła nakryte jest sklepieniem kolebkowym. Fasada wejściowa( zachodnia) pochodzi z 1829 roku i reprezentuje styl klasycystyczny. Wyposażenie kościoła jest bogate i datuje się na koniec XVIII wieku. Warto zwrócić uwagę na iluzjonistyczny ołtarz namalowany przez Walentego Michnowskiego. Przedstawia on adorację krzyża duchackiego przez aniołów.
Przy prezbiterium znajdują się dwa ołtarze i ambona wykonane przez warsztat Polejowskiego. Na ścianie północnej dwa obrazy: większy przedstawia matkę Bożą Niepokalanie Poczętą, mniejszy Św. Hieronima. Po przeciwnej stronie znajduje się Kaplica Pana Jezusa z figurą Pana Jezusa Miłosiernego z XVI wieku, która wedle tradycji pochodzi z kaplicy zamkowej.

Sandomierski rynek

Plac starego miasta ma wymiary 120 na 100 m i jest położony na stoku terasy zalewowej, co powoduje jego spadek i pochylenie w kierunku wschodnim. Pierzeję północną rynku okalają ulice Opatowska i Sokolnickiego, południową Mariacka i Zamkowa. Pierzeję wschodnią przecinają ulice: Tkacka i Krótka, zachodnią Oleśnickich, Bartolona. Wokół rynku wytyczono 40 działek budowlanych. Obecnie w wyniku przekształceń własnościowych, przebudowy i remontu w latach 1967 – 1978 rynek otacza ponad dwadzieścia kamienic. Warto zwrócić uwagę na kamienicę nr 4, nr 5(konwikt Boboli) i 10 w zachodniej pierzei. Kamienica nr 10 tzw. Oleśnickich. Według podań budowla została wzniesiona przez biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego. Wielokrotnie przebudowywana. Wyróżnia się od pozostałych kamienic na rynku fasadą z zachowanymi podcieniami. Na zapleczu budynku (wejście od ulicy Oleśnickiego) jest wejście do podziemi sandomierskich.

Collegium Gostomianum

Z Rynku udajemy się ulicą Mariacką, wzdłuż murów pałacu biskupiego i dochodzimy ulicą Ściegiennego do Kolegium Jezuickiego (ulica Długosza 7). Ta jedna z najstarszych sandomierskich szkół została ufundowana przez Hieronima Gostomskiego w 1602 roku. W latach 1604 – 1615 roku, według projektu Michała Hintza, wybudowano dwuskrzydłowy kompleks z dziedzińcem, pośrodku którego stał kościół pw. Świętego Piotra. Do dziś zachowało się wschodnie skrzydło szkoły, odbudowane w latach 1820 – 1826. Budynek Collegium usytuowany jest na skarpie. Od strony Wisły jest trójkondygnacyjny, od ulicy Długosza - dwukondygnacyjny. Zbudowano go na planie wydłużonego prostokąta. Zwieńczony jest późnorenesansową attyką z wolutowymi szczytami. Obecnie w budynku mieści się siedziba I Liceum Ogólnokształcącego.

Dom Długosza

Znajduje się na południe od Gostomianum. Został wybudowany w 1476 roku dla braci mansjonarzy. Przebudowywany częściowo w XVII wieku, odrestaurowany i przeznaczony na siedzibę Muzeum Diecezjalnego w 1935 roku. Jest to budynek piętrowy, wymurowany z cegły o układzie polskim. Dach dwuspadowy pokryty czerwoną ceramiczną dachówką, pomiędzy nim dwa ostre trójkątne szczyty. Ciekawy jest układ pomieszczeń budynku. Prowadzą do niego dwa wejścia: północne i południowe z herbem Jana Długosza Wieniawa, ozdobione kamiennymi portalami. Połączone są obszerną sienią. Na piętro wiodą wąskie schody z kamienną poręczą. Dom otacza mały ogród w którym rosną głogi, lilaki, forsycje i łzawica ogrodowa.

Obecnie w Domu Długosza mieści się Muzeum Diecezjalne. W siedmiu salach muzealnych zgromadzono wiele cennych eksponatów. Możemy podziwiać romańską rzeźbę Madonny z Goźlic z I poł. XIII wieku, rękawiczki królowej Jadwigi, obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, wybitne dzieło Łukasza Cranacha z 1518 roku i wiele innych zbiorów.